 |
| Lớp 5A những năm miền Bắc đang xây dung CNXH (ảnh do bạn Hải Yến tặng) Tác giả đeo khăn quàng đỏ thứ 5 bên phải (hang sau) |
Con người ai cũng
muốn biết mình sinh ra từ đâu và quê mình ở đâu. Quê hương là những điều sâu
thẳm và thiết tha chẳng ai là không nhớ?
Tôi sinh ra, ở
miền Bắc xã hội chủ nghĩa khi nước ta vừa giành được độc lập không lâu, mẹ tôi
nói khi đó mẹ đang là thanh niên xung phong (thuộc tổng đội TNXP đang mở
rộng đường giao thông từ Ninh Bình ra Hà Nam ( ngày nay là quốc lộ
1) và Mẹ nói Ba tôi là người Hà Tĩnh.
Nơi tôi sinh ra là
xóm 2 thôn Thanh Nộn xã Thanh Sơn huyện Kim Bảng tỉnh Hà Nam
Tuổi học trò, tôi
đi học “ lớp vỡ lòng” rất muộn, vì khi đó đất nước mới giải phóng
song , cơ sở vật chất khi đó còn chưa có. Trường lớp không có mà chủ yếu là học
ở các nhà hợp tác xã để lúa ngô và các đình, chùa. Khi đó hợp tác xã đang san
mặt bằng để xây dựng trường. Nói chung quy hoạch khi đó luộm thuộm và lôm côm
lắm. Lớp học đơn giản chỉ có bàn ghế đủ loại huy động của nhân dân và
bảng đen thì xã cho chặt cây gạo xẻ ván quyétt đen làm bảng.
Nhưng đi học rất
vui, nhiều lứa tuổi lỡ cỡ , đứa ít nhất khoảng 6 tuổi đến 11 ,12 tuổi. Bù lại
tuổi học trò hồn nhiên và rất gần nhau cùng trong làng xóm. Một lớp học như vậy
chung cả cho một thôn; lớp của tôi ghép cả hai xóm một và hai;
khoảng 50 đến 60 đứa.
Nhớ ngày xưa !
Tuổi còn thơ đi
học, đến lớp đi trên con đường làng quen thuộc, xung quanh làng luỹ
tre xanh rì rào trong gió, ánh nắng ban mai chiếu xuống làm cho những
giọt sương trở nên long lanh, lộng lẫy như những viên kim cương đính trên thảm
nhung xanh.
Bọn trẻ
chúng tôi đến lớp vừa đi vừa nô đùa; lấy
bàn chân không đi dép đạp trên cỏ, một cảm giác mát lạnh khoai khoái thấm
vào chân. Cạnh con đường làng dân làng và thanh niên đang thi đua
đào con mương dẫn nước vào những cánh đồng trải dài vào tận dãy núi Bút
Sơn xanh thẫm.
Khắp nơi một màu
xanh bát ngát tràn đầy sức sống. Trên cánh đồng lúa đã cấy , những đàn cò trắng
đang bay lượn làm cho bầu trời càng trở nên rộng và xanh một màu
xanh hòa bình đẹp lắm. Thỉnh thoảng những cơn gió thoang thoảng làm cây
lúa mơn mởn thời con gái dập dờn trông như chúng đang vỗ những cơn sóng xanh
trên biển lúa xanh xa tít vào tận chân trời.
Cô giáo đầu tiên
dậy “lớp vỡ lòng và o a” là cô giáo Tác, cô hiền lắm. Những khi cô chưa đến lớp
là lớp học lại ồn ào như cái chợ vỡ; khi cô giảng bài cả lớp lại im lặng
nghe cô giảng và viết lên bảng đen. Ngày xưa chúng tôi đi học bố mẹ không phải
dẫn đi hàng ngày mà mẹ chỉ dẫn buổi đầu tiên đến nhà cô giáo mà thôi; những
buổi sau tự mình đến lớp.Chúng tôi có nhiều bạn và rất thân nhau, thỉnh thoảng
cũng hay đánh nhau theo kiểu trẻ con ấy mà.
Quê nơi tôi
sinh ra, được tạo hóa ban cho dòng sông Đáy. Đoạn qua thôn chảy
vắt qua và có một xoáy nước làm cho bèo tây dạt đến rất nhiều (nên mọi người
trong thôn hay ra vớt bèo tây về cho lợn ăn) nên làm cho nơi ở đẹp như
một bức tranh thủy mạc.
Dòng sông Đáy
đã gắn bó với tuổi thơ ấu của tôi, làm ấm lòng biết bao trái tim tuổi thơ
và mơ mộng ! Vào những mùa lũ con sông chở đỏ mang nặng phù sa bồi
đắp phù sa cho đôi bờ để nuôi dưỡng những ruộng ngô, ruộng lạc xanh tốt và cho
bắp cho quả thêm chắc thêm sai.
Những buổi
sáng khi ánh bình minh bừng sáng, mặt sông thường đỏ thắm như màu
thẹn thùng của màu môi thiếu nữ. Ánh bình minh vàng chan hoà trên mặt sông ấm
áp. Những đám cỏ non còn ướt đẫm suơng đêm, ngơ ngác trong giấc mộng ngọt ngào
. Từng đoàn thuyền giong buồm chở hàng xuôi, ngược, thuyền chài thả
lưới đánh cá. Những tiếng hò, tiếng hát của những bác phu kéo thuyền hò
vang lên xáo động cả mặt sông.Ngày xưa ; Ngày cũng như đêm
từng đoàn thuyền xuôi ngược.
Ngày nay thì cảnh
tấp nập này không còn nữa. Chỉ còn lại lơ thơ những con thuyền nho nhỏ
của những người thuyền chài đánh cá, và chỉ còn nghe tiếng ống bơ leng keng
đuổi cá vào lưới! Sông Đáy ngày nay ô nhiễm quá rồi,có thời gian báo chí nêu cá
chết nhiều ; không biết bây giờ cá sông Đáy có ăn được không? Thương các bác
thuyền chài lặn lội sớm tối răng lưới nhưng không có cá?
Dòng sông dịu dàng
ôm lấy quê hương, dòng sông cho nước mát tưới ruộng đồng, cho nước sinh hoạt
cho bà con nông dân. Sông ơi ! Mong muốn dòng sông hãy đưa nước về nuôi sống
cho những cánh đồng vào mùa tươi tốt nhé.
Chiều chiều lũ
trẻ theo bố mẹ ra sông tắm mát , nô đùa trông vui quá. Tiếng sóng vỗ ì
oạp vào bờ, như hát, như reo vui cùng lũ trẻ con. Hai bên bờ, các cô các bà đem
quần áo, chăn màn ra giặt. Mọi người chuyện trò vui vẻ sau một ngày lao
động mệt mỏi. Dòng sông đã đem lại sự yên bình và niềm đam mê cuộc sống. Cuộc
đời thật thanh thản và nhẹ nhàng chân chất như chính cuộc sống của người nông
dân quanh quẩn đồng áng chân chất nhưng thật thà.
(Ảnh: từ f/B nhà thơ Trần Đăng Khoa)
Nhớ về quê hương, còn nhớ cả thời những ngày đi học dưới bom đạn của giặc
Mỹ, đầu đội mũ rơm, tay cầm sách , thời đấy học trò rất ít đứa có cặp sách như
trẻ em đi học bây giờ, lại còn để cha mẹ đưa đón nữa chứ . Thế mà phải đến bẩy
mươi đến tám mươi % học rất giỏi.
 |
| Ảnh : Lấy trong f/b của Nhà thơ Trần Đăng Khoa |
Lớp học đào
sâu dưới đất để tránh bom bi, bom chùm, ngày ấy sợ nhất là bom bi, khi nổ
có hàng ngàn hàng vạn viên bi bắn ra sát thương rất lớn. Mùi đất ngai ngái lẫn
mùi mồ hôi khét khét. Học và ra chơi cũng ở trong hầm!
 |
| (Ảnh: Lấy từ f/b của nhà thờ Trần Đăng Khoa) |
Thế mà lớp học trò
ngày ấy nay cũng đã già cả rồi. Đứa còn ở làng, đứa đi công tác, có đứa đã về
hưu, đã có đứa thành đạt thành ông nọ bà kia, ngược lại cũng có người còn rất
khó khăn. Có người cũng đã ra đi ...về nơi cát bụi.
Nhớ quê hương còn
gì nữa nhỉ?
Phải rồi mỗi
dịp xuân về tết đến. Khi gần tết tiết trời bao giờ cũng se lạnh báo hiệu một
mùa ...tết lại về. Lớp trẻ con chúng tôi thích lắm. Tết đến, năm mới về lại
được bố mẹ may cho bộ quần áo mới.Mọi người từ người già cho đến trẻ con đều
hân hoan mừng rõ.
Thích nhất là được
canh nồi bánh trưng đêm 29 hoạc 30 tết. Mấy nhà chung nhau gói bánh và luộc
chung nồi bánh chưng trên lửa rực hồng và ấm áp. Mấy chú cao tuổi bảo trẻ con
ngồi trông nồi bánh, hết củi thì tiếp vào; rồi rủ nhau đi xuống ao bắt cá về
nướng. Cá chín, các chú pha chế nước chấm là muối ớt, trẻ con thì được ăn cá
vã, người lớn nhâm nhi chén rượu đón xuân mới. Chắc không bao giờ trở lại ngày
xưa đâu nhỉ?
Đêm giao thừa bố
mẹ tôi (có lẽ mẹ tôi vất vả nhất) chuẩn bị mâm cơm cúng Tổ tiên đúng lúc giao
thừa; ngoài cái bánh trưng mới vớt từ nồi ra thêm đĩa thịt gà, đĩa cá rán, chai
rượu “cuốc lủi” cùng hoa quả; Ba tôi nói cúng sớm để mời Tổ tiên, và sau đó thụ
lộc để cả nhà đón một năm mới được no đủ từ năm sớm. Đúng giao thừa
cha tôi nổ bánh pháo tết giòn giã, xác pháo đỏ bay khắp sân, mâm cơm bầy
lên bàn thờ Tổ tiên.
Đã bao nhiêu năm
rồi, tục cúng sớm đầu năm gia đình vẫn duy trì. Dù đi công tác xa quê
hương nhiều năm, nhưng phong tục này gia đình nhỏ của tôi vẫn giữ đến nay
. Phong tục hay và giản dị mang nét truyền thống của gia đình cha truyền con
nối.
Sớm mai cũng đã
chín-mười giờ, thức dậy; Ra đường mọi người cùng chúc nhau năm mới may mắn.
Nhiều câu chúc đến nay nghe buồn cười lắm “Chúc đẻ thêm thằng cu, cái đĩ”, chúc
“buôn may bán đắt”, nên ngày xưa các cụ nhà ta sinh nhiều con lắm có nhà 7 -8
người, bình thường cũng 4-5 người; quan niệm ngày xưa là “Trời sinh voi Trời
sinh cỏ” nên chúc nhau đẻ nhiều (Ngày nay chúc nhau “ vạn sự như ý”). Ngày nay
nhà nước có luật sinh đẻ có kế hoạch, mỗi gia đình chỉ có 2 con và “con gái hay
con trai đều là con cả”; nhưng khó lắm Việt Nam ta ảnh hưởng phong kiến
phải có người thờ cúng Tổ tiên , nên quan niệm: "nhất nam viết hữu, thập
nữ viết vô" (một nam là có, mười nữ cũng như không) . Dứt khoát phải sinh
được con trai cơ!
Còn bọn trẻ con
được bố mẹ mừng tuổi và mua quần áo mới, trông đứa nào cũng đẹp, cũng
xinh xúng sa xúng sính. Những tiếng nô đùa,reo hò làm không khí ngày xuân thêm
tưng bừng. Thỉnh thoảng tiếng pháo tết nổ đanh ròn làm cho ngày tết rất là
xuân. Tôi rất thích mùa xuân sao mà thơ mộng và đẹp thế.
Dù đi khắp bốn
phương trời lòng luôn nhớ về nơi cha mẹ sinh sống , nơi tôi đã sinh ra và có
một tuổi thơ tươi đẹp và có rất nhiều người bạn tốt./.
Quê hương là như vậỵ đấy ?
(Hà Nội, ngày
Quốc khánh ,tháng 9/2011-Ngô Lê Lợi)
