Cúng Táo quân vào 23 tháng Chạp?

Bộ mã: 1 mũ Cúng Thổ công-3 mũ cúng Táo quân

Theo các nhà nghiên cứu Phong thủy Việt Nam; thì:

Thổ công (thổ thần, địa thần) là vị thần cai quản đất đai (có thể là nhà của gia chủ, của cơ quan, tổ chức hay nghĩa trang nghĩa địa ; riêng ở nghĩa trang nghĩa địa còn có tên khác là thần linh). Theo cổ truyền lễ cúng Thổ công có thể tiến hành vào thời điểm giờ tốt giờ hoàng đạo. Thông thường trước khi động thổ (đào đất) để xây dựng. Riêng ở nghĩa địa thì không gọi là thổ công mà chỉ gọi là thổ thần hay đơn giản là thần linh – có thể thắp hương trước khi người ta thắp hương cho tổ tiên của mình vào bất kỳ lúc nào, thông thường  chỉ thắp hương khi có việc tang,  vào tiết Thanh minh hay ngày  giỗ/mất của người quá cố. Tuy nhiên, không có tài liệu nào xác định Thổ công là một hay nhiều thần, nhưng có lẽ chỉ có một vị là nam thần. Thổ công hiện diện ở mọi nơi, mọi nhà trừ nơi có nước (Đất thì có Thổ công, sông thì có Hà Bá).

Táo quân: Chính là vị Thần bếp ( có nhiều tên gọi như Táo quân, ông Táo, vua bếp, ông đầu rau). Theo truyền thuyết từ xa xưa  Táo quân  là 3 vị thần (2 nam, 1 nữ) trông coi việc bếp núc trong gia đình. Thú vị một điều là tuy gọi là ông Táo nhưng lại là 2 ông 1 bà. Táo quân chỉ hiện diện trong bếp mà thôi. Theo các nhà nghiên cứu: Táo quân gồm 3 vị thần: Thổ công-Thổ Địa-Thổ kỳ.

+Chống mới là Thổ Công: trông nom việc trong bếp.
+Chống cũ là Thổ Địa: trông nom việc trong nhà.
+Vợ là Thổ Kỳ: trông nom việc chợ búa.

Về cách thức thờ:

Ở miền Nam: Nhiều nơi  không thờ thổ công mà chủ yếu thờ Thần Tài-Ông Địa.
Ở miền Bắc: Trong các gia đình/cơ quan chủ yếu thờ Thổ công; còn những nhà buôn bán/cửa hàng kinh doanh  mới thờ Thần Tài –Ông Địa. Nơi thờ Thổ công là nơi trang trọng trong nhà và cao nhất.

 Lễ cúng:

+Cúng Thổ công: thì cúng quanh năm vào các ngày sóc, 15 hàng tháng; cúng khi khởi công động thổ, khai trương cửa hàng…
+Cúng Táo quân: chỉ duy nhất vào ngày  23/12 âm lịch (và có nhiều gia đình do bận công việc cúng có thể cúng sớm từ 1 – 2 ngày nhưng không nên cúng muộn hơn 23h đêm ngày 23 tháng Chạp) là lễ  cúng tiễn chung Táo quân  về chầu trời. Trong ngày này  nhiều gia đình  có mâm cúng Táo  dưới bếp, còn Thổ  Công được cúng ở ban thờ chính trên nhà cùng với gia tiên. Do vậy, cần ít nhất 2 ban thờ +  cá chép. Sau khi đã hóa thì tro của bát hương, và tỉa chân các bát  hương  cả năm   và cá chép sẽ được thả xuống sông, hồ để tiễn đưa các thần về Trời. (Để bảo vệ môi trường sống bây giờ không nên thả tro xuống lòng sông, hồ làm ô nhiễm môi trường; nên dùng tro này bón cây xanh hoặc bỏ thùng rác là hợp lí. Vì tro này có phù hộ ai nữa đâu?)

 Để giảm bớt thủ tục thì hiện nay, các gia đình khi cúng Ông Táo thường cúng chung với ban thờ Thổ Công; đồ cúng cũng gia giảm cho phù hợp với gia đình/ từng người; tuy nhiên cá sống thì không thể thiếu (thông thường cúng cá sống từ 1 đến 5 con để trong chậu ). Và sau khi cúng  lễ song đều thả cá ra sông, ao , hồ… khi này 3 vị Táo Quân sẽ cưỡi cá chép về trời để trình báo mọi việc xảy ra trong gia đình với Ngọc Hoàng năm vừa qua? Mã cúng: Bộ mã gồm có 3 mũ Táo quân + 1 mũ Thổ công. Khi cúng bầy chung vào mâm lễ mặn (bên dưới)

Lễ vật cúng ông công ông táo:

Lễ vật cúng Táo công gồm có: một bộ gồm: 3 mũ ông Công  ( ba chiếc: hai mũ đàn ông và một mũ đàn bà). Mũ dành cho các ông Táo thì có hai cánh chuồn, mũ Táo bà thì không có cánh chuồn. Những mũ này được trang sức với các gương nhỏ hình tròn lóng lánh và những giây kim tuyết màu sắc sặc sỡ. Màu sắc của mũ, áo hay hia ông Công thay đổi hàng năm theo ngũ hành.
Màu sắc của mũ, áo hay hia ông Công thay đổi hàng năm theo ngũ hành.
Năm hành kim thì dùng màu vàng
Năm hành mộc thì dùng màu trắng
Năm hành thủy thì dùng màu xanh
Năm hành hỏa thì dùng màu đỏ
Năm hành thổ thì dùng màu đen.
Mâm cỗ cúng Táo quân thông thường là mặn  gồm: (Những gia đình theo Đạo Phật hoặc đang  tu Phật  thì cúng chay: gồm xôi –chè-oản-hoa quả-bánh chay….); nhưng bầy lễ đúng nhất là: Ban thờ chính của các gia đình thì bầy lễ chay như: xôi –chè-oản-hoa quả-bánh chay; bên dưới ban thờ có thêm mâm lễ mặn và  bên cạnh đặt 3 bộ mũ áo giấy, hai bộ của “Táo ông”, một bộ “Táo bà”.
1 đĩa gạo
1 đĩa muối
5 lạng thịt vai luộc
1 bát canh mọc
1 đĩa xào thập cẩm
1 đĩa giò
3 đến 5 con cá chép sống (Nơi khó khăn xa xôi thì dung cá bằng mã giấy); sau thả xuống ao, hồ, sông…
1 đĩa xôi gấc,
1 đĩa chè kho
1 đĩa hoa quả
1 ấm trà sen
3 chén rượu
1 quả bưởi
1 quả cau, lá trầu
1 lọ hoa đào nhỏ
1 lọ hoa cúc
1 tập giấy tiền, vàng mã+ vài chục tiền lẻ (VN đ) Như vậy: Mã Thổ Công và Táo quân là các vị thần khác nhau nhưng khi cúng trong gia đình thì cùng chung mâm lễ. Và Lễ cúng cũng khác nhau nhưng đều nằm trong các vị thần đươc thờ cúng theo theo truyền thống người Việt Nam.

Bài cúng Táo quân

Sau đây là 2 bài văn cúng khấn ông Công, ông Táo hay  nhất (Chọn 1 bài).

Bài khấn nôm ngày 23 tháng Chạp (bài 1)

Hôm nay là ngày... tháng... năm….
Tên con tên  là..., cùng toàn gia ở tại địa chỉ...
Kính lạy đức "Đông Trù tư mệnh Táo phủ Thần Quân:
Kính lạy:  Thổ địa; Long Mạch Tôn Thần. Ngũ phương ngũ thổ Phúc Đức chính Thần.
Hàng năm gặp tiết hết năm, tháng vừa cuối Chạp. Gia đình sửa lễ bạc dâng lên. Cảm tạ phúc dày nhờ Thần phù hộ.
Kính mong thần tâu bẩm giúp cho:
Bếp trong nếp sống rất hòa, ngoài mặt dám rằng cũng đẹp. Cảm thông xin tấu thực thà. Cầu mong giúp đỡ lợi lạc. Người người lo ấm, cả nhà thêm tiếng tốt lẫy lừng. Việc việc thành công, một cửa ngút khí lành man mác. Muôn trông ơn đức vô cùng.
Cẩn cáo (vái 3 vái).

 Bài cúng khấn Tết ông Táo 23 tháng Chạp (Bài 2)

Nam mô a di đà Phật! (3 lần)

Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương
Con kính lạy Ngài đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân.
Tín chủ (chúng) con là:... Ở tại địa chỉ:...
Hôm nay ngày 23 tháng Chạp tín chủ chúng con thành tâm sắp sửa hương hoa phẩm luật, xiêm hài áo mũ, kính dâng tôn thần. Thắp nén tâm hương tín chủ con thành tâm kính bái.
Chúng con kính mời ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân hiển linh trước án hưởng thụ lễ vật.
Cúi xin Tôn thần gia ân xá tội cho mọi lỗi lầm trong năm qua gia chủ chúng con sai phạm. Xin Tôn thần ban phước lộc, phù hộ toàn gia chúng con, trai gái, già trẻ sức khỏe dồi dào, an khang thịnh vượng, vạn sự tốt lành.
Chúng con lễ bạn tâm thành, kính lễ cầu xin, mong Tôn thần phù hộ độ trì.
Nam mô a di đà Phật! (3 lần)

*Phong tục thờ cúng Táo quân của dân tộc ta không phải là một hủ tục mê tín dị đoan. Từ đó, chúng ta nên tuân thủ những nguyên tắc truyền thống từ việc chuẩn bị  mâm cúng, cách khấn vái, và tục lệ thả cả chép ra song, hồ,đầm…, vốn được coi là hình tượng nhân văn của dân tộc Việt có từ 4 000 năm trước.

                                                          xem ở clbphongthuythanglong.vn

(Ngô Lê Lợi-tháng 1/2018)